Najczęstszym źródłem zakażenia są osoby chore na gruźlicę, w fazie prątkowania. Jeden chory aktywnie prątkujący może zakazić w ciągu roku ok. 15 osób. Choroba przenoszona jest głównie drogą kropelkową. Znacznie rzadziej do zakażenia dochodzi drogą pokarmową m.in. poprzez spożycie mleka zakażonej krowy, a także poprzez kontakt bezpośredni z uszkodzoną skórą lub błonami śluzowymi.
Okres wylęgania choroby jest trudny do określenia. Bakterie po wniknięciu do organizmu zostają w większości wypadków wyeliminowane, jednakże część z nich może pozostać w stanie uśpienia w organizmie zakażonej osoby nie powodując objawów chorobowych. Do rozprzestrzenienia się prątków gruźlicy w całym organizmie, a następnie rozwoju choroby zajętych narządach lub tkankach dochodzi na skutek aktywacji bakterii poprzez spadek odporności w wyniku np. niedożywienia, stresu, podeszłego wieku, osłabienia organizmu wskutek innej choroby. Bardzo istotną grupą osób, u których stwierdza się duży wzrost zachorowań na gruźlicę są osoby zakażone wirusem HIV.
W przypadku zachorowania na gruźlicę brak jest charakterystycznych objawów. Mogą one mieć charakter ogólny (np. gorączka, osłabienie organizmu, brak apetytu, utrata masy ciała) lub miejscowy, w zależności od atakowanego narządu. Najczęstszą postacią choroby jest gruźlica płuc (ponad 90 % ). Jej objawem może być długotrwale utrzymujący się kaszel, ponadto mogą wystąpić duszności, bóle w klatce piersiowej. Objawami gruźlicy pozapłucnej mogą natomiast być obrzmienia, bolesność ruchowa, powiększenie obwodowych węzłów chłonnych, upośledzenie funkcjonowania zaatakowanych narządów.
W Polsce w roku 2016 zanotowano 1644 przypadków gruźlicy z czego na województwo pomorskie przypadało 322. Większość zanotowanych przypadków występowało w grupie wiekowej 45 – 64 lat (dane z GUS). Mimo utrzymującej się tendencji spadkowej zachorowań na gruźlicę Polska pozostaje nadal w grupie państw o wyższej zapadalności na gruźlicę niż wynosi średnia dla krajów Europy Zachodniej.
Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych obowiązkowe szczepienia BCG dotyczą wyłącznie niemowląt Szczepionka przeciw gruźlicy podawana jest dzieciom w pierwszej dobie życia i chroni ona przed najcięższymi postaciami tej choroby takimi jak gruźlica rozsiana oraz gruźlicze zapalenie opon mózgowo rdzeniowych Szczepionka ta wykazuje stosunkowo niską skuteczność w zapobieganiu zachorowaniom na najczęstszą postać gruźlicy czyli gruźlicę płuc. Uchylanie się rodziców od szczepień jest zjawiskiem wysoce niepokojącym, aczkolwiek obecnie problem dotyczy ok 0,5 % populacji dzieci w wieku 0-18, co przynajmniej na razie nie ma wpływu na przełamanie tzw. odporności populacyjnej. Zwalczanie gruźlicy opiera się głównie na wykrywaniu osób, które mogą stanowić źródło zakażenia dla innych osób i wdrożeniu leczenia.
W diagnostyce gruźlicy zastosowanie znajduje badanie mikrobiologiczne polegające na hodowli prątków z materiału pobranego od chorego. Materiał do badania pobierany jest zazwyczaj z plwociny. Innymi badaniami wykorzystywanymi w diagnostyce gruźlicy, jest badanie RTG klatki piersiowej oraz odczyn tuberkulinowy.
Wczesne wykrycie gruźlicy i jej leczenie zapobiega szerzeniu się zakażenia prątkiem w otoczeniu chorego.
Więcej informacji na temat gruźlicy znaleźć można na stronie Głównego Inspektora Sanitarnego.
